De kruitdampen van de ingrijpende Hervormingen in de Zorg beginnen op te trekken en laten het nieuwe perspectief van de combinatie Zorg & Wonen zien, kort en bondig samengevat: “Wonen doe je zelfstandig thuis totdat een officiële Zorgindicatie aantoont dat opname/verpleging in een intramurale woonvorm onontkoombaar is.”
Als gevolg van dit beleid zijn veel tussenvormen in de combinatie Zorg & Wonen geschrapt en inmiddels opgeheven. Er is afscheid genomen van verzorgingshuizen, bejaardenoorden, tijdelijke opvang-mogelijkheden; een groot deel van deze gebouwen is buiten gebruik gesteld en niet meer beschikbaar voor ouderenhuisvesting. Ziekenhuizen ondervinden hiervan eind 2016 de consequenties: ziekenhuisbedden worden in toenemende mate bezet door oudere patiënten die, na een ziekenhuisbehandeling nog niet naar hun zelfstandige woning terug kunnen keren en het ziekenhuis nodig hebben als revalidatieplek.
Voor ouderen resteren na de Zorghervorming alleen nog de normale zelfstandige woning óf het verpleeghuis als beschikbare woonvormen, luxere woonformules met een mix van “zelfstandigheid en zorg op maat” voor de meer kapitaalkrachtige ouderen even buiten beschouwing gelaten. Het septembernummer 2016 van het blad “de Architect” is gewijd aan het thema Zorg; Opvallend is dat er veel aandacht wordt besteed aan de betekenis die architectuur heeft/kan hebben voor Zorg die in Instituten is gehuisvest (psychiatrie, zorgcomplex, kinderpsychiatrie, medisch centrum).
De relatie tussen architectuur, stedenbouw en bestaande alledaagse zelfstandige woningen (huur en koop) wordt in het tijdschrift niet belicht terwijl deze bestaande woningen dé plaats zullen zijn waar Zorgverlening zich in toenemende mate zal gaan afspelen. Het lijkt verstandig op korte termijn met een professionele ontwerpblik na te gaan in hoeverre de bestaande, alledaagse woningvoorraad én woonomgeving in staat zullen zijn om de decentrale Zorg-aan-huis mogelijk te maken. Welke extra eisen moeten er nu gesteld worden aan (nieuwe) woningen en woonomgevingen? Een zinvol onderzoekitem voor TU’s en/of Academie van Bouwkunst, ook voor professioneel Platform 31. De Rijksbouwmeester, Floris Alkemade heeft inmiddels al een studieproject aangekondigd, voorjaar 2017 zal dat plaatsvinden. Archistad wil daar graag aan deelnemen.
Voor de zelfstandige woning is voortdurende attentie nodig voor de geschiktheid, gelet op zowel de woningfaciliteiten als de woonomgeving. Er is, sinds de doorvoering van de hervormingen nog te weinig ervaring opgedaan met de daadwerkelijke mogelijkheden die bestaande, alledaagse woningen en woonomgevingen bieden aan vergrijzende zelfstandige bewoners. De tijd zal het leren:
– óf het optimisme van de beleidsmakers wellicht terecht is?!
– óf dat dit optimisme afgestraft wordt door praktische en financiële onmogelijkheden om de doorsnee
woning aan te blijven passen aan de steeds hulpbehoevender wordende bewoner(s)?!
– óf de woonomgeving voldoende bereikbare voorzieningen kent om als oudere echt zelfstandig in de buurt
te kunnen wonen (winkels, gezondheidscentrum, ontmoeting), zoals beleidsmakers voor ogen staat?!
Het is zeer voorstelbaar dat de leefwereld kleiner en kleiner wordt bij het verstrijken van de jaren en afname van de mobiliteit van de vergrijzende bewoners. Hoe bereik je dat de naaste buur en/of verwanten een handje helpen als dat nodig is, ook als dit structureler wordt? Is dat met ontwerp-ingrepen makkelijker te maken? Welke eisen stelt dit aan stedenbouwkundige planvorming, op welke ontwerpniveaus kan/moet er geanticipeerd worden? Er wordt een wissel getrokken op de samenleving, de tijd zal leren of die er klaar voor is.
Het verpleeghuis zal van karakter veranderen. Bewoners doen nu hun intrede met een zwaardere zorgindicatie en zorgvraag, personeel én huisvesting dienen hier op voorbereid te zijn. Bewoners zijn gebaat bij een zo alledaags mogelijke woonomgeving met voldoende aangename prikkels, rustige condities en vanzelfsprekend gebruik. De zorgverleners delen die koers maar verlangen ook een specialistische, functionele omgeving om op een adequate wijze zorg en ondersteuning te bieden aan bewoners met een grotere hulpvraag dan voorheen. Het is bijzonder intrigerend om vorm te geven aan het Verpleeghuis 3.0. Hoe breng je beide werelden op een ontspannen en vanzelf functionerende wijze samen, voor zowel de bewoners als bezoekers, familie en personeel. Het verpleeghuis zal, sterker dan voorheen een intramurale functie uitoefenen; wat betekent dat voor de plek in de wijk/het dorp? Op welke wijze kan het Verpleeghuis onderdeel uit blijven maken van de samenleving en niet terugvallen tot het niveau van een gesloten instelling zoals we die decennia geleden kenden?
Archistad heeft het verzoek gekregen om, in het voorjaar 2017 een concrete visie te geven op de transformatie van een bestaand ouderencomplex naar een toekomstbestendig Woon-Zorg-gebouw, met de huidige zorgregelgeving als uitgangspunt. De uitkomsten zullen t.z.t. uiteraard op deze site gepresenteerd worden, nog even geduld…!
