Precies 100 jaar geleden, van 15 oktober tot 15 november 1923 werd in galerie L’Effort Moderne in Parijs een maquette tentoongesteld van het Maison d’Artiste, een ontwerp van Cor van Eesteren en Theo van Doesburg. De maquette was onderdeel van de expositie “les Architectes du Groupe ‘de Styl’ en ontketende heftige reacties. Het Maison was een totaalmodel, een exploderende kubus van 20 x 20 mtr bestaande uit een haakse stapeling van uitkragende verdiepingen die ondersteund lijken te worden door wanden van glas. De ruimtelijkheid was indrukwekkend, het zwevend karakter immens, het leek of de wetten van de zwaartekracht niet van toepassing waren op dit Maison. Siegfried Gideon zal 40 jaar later in zijn boek ‘Raum, Zeit und Architektur’ constateren dat veel van de ruimtelijke visie van Theo van Doesburg en Cor van Eesteren van grote betekenis is geweest voor de ontwikkeling van de architectuur van het Modernisme.
Het Maison d’Artiste is nooit gebouwd, het bleef bij enkele tekeningen en een zestal zwart-wit foto’s van de maquette die al na enkele maanden volledig verloren is gegaan door waterschade. Maar…het Idee van het Maison blijkt onverwoestbaar en uitermate krachtig en inspirerend. Nooit gebouwd en toch voortdurend onderwerp van gesprek, een keerpunt in de ontwikkeling, betekenis en beleving van architectuur.
Het Idee is zo krachtig dat het voortdurend actueel blijft en de nieuwsgierigheid prikkelt. “Is het bouwbaar in 2023 en zo ja, welke aanpassingen zijn dan nodig en toelaatbaar, is er dan nog sprake van het Maison d’Artiste zoals het 100 jaar geleden is ontworpen?” Deze vraag heeft emeritus hoogleraar Mick Eekhout centraal gesteld in dit jubileumjaar van het Maison d’Artiste. Stichting de NWE Stijl in Tilburg heeft een inhoudelijke bijdrage geleverd met een tentoonstelling in Luycks Gallery en een debat in de LocHal op 15 november 2023 (precies 100 jaar later!).
Vanaf de eerste presentatie, 100 jaar geleden, is het nooit gebouwde Maison een ijkpunt in de architectuurgeschiedenis geweest, voortdurend onderwerp van onderzoek, bespiegeling en discussie. Een voortreffelijk toonbeeld van de Kracht van het Idee.
Uitgelicht beeld: fragment uit Contra-constructie, Theo van Doesburg 1923
Ton van der Hagen (deze keer als bestuurslid van Stichting de NWE Stijl)
